Lăng tẩm là di sản lớn lao mà Tiên Đế đã để lại. Thanh Minh hằng năm là dịp để con cháu thể hiện tấm lòng hiếu nghĩa đến với các bậc tiên đế. Nhân dịp Thanh Minh năm nay, ban biên tập xin giới thiệu bài mở đầu trong loạt bài với chủ đề Thanh Minh và Lăng tẩm: 33 năm “lãng quên và hồi phục chưa trọn” của tác giả Vĩnh Dũng, Phòng Trấn Tịnh Quận Công, Phó Chủ tịch Hội đồng Nguyễn Phúc Tộc Việt Nam.
Một năm trước.
Năm 2020, kế hoạch thanh minh hàng năm đã lên phương án nhưng phải dừng việc tổ chức đông đủ bà con cùng đi Thanh minh, lý do là Huế đang có sự giãn cách xã hội theo lệnh chung- nhằm bảo vệ sự an toàn phòng chống dịch covid. Sau khi đi khảo sát thực tế cùng với Ban lăng mộ NPT. Tôi về nhà, ngồi một mình, yên tĩnh, mở lại các chùm ảnh xa xưa của hệ thống Lăng Tẩm- Lăng mộ NPT, từ những ngày đầu của sự khởi động hiếu sự 1987.
Từ Lăng Trường Cơ ở làng La Khê bên dòng sông Hương (nhánh Tả Trạch), chúng tôi đạp xe đạp lên phía Đình Môn. Và đi lên các bậc cấp “điêu tàn ” để vào phía cửa hông của khu vực điện Minh Thành. Xin thưa thêm đôi chút: Thiên Thọ Lăng có 3 công trình chính:
1.Điện thờ Đức Gia Long và Hai vị Hoàng Hậu- Thừa Thiên Cao Hoàng Hậu và Thuận Thiên Cao Hoàng Hậu. Tên gọi là Điện Minh Thành.
2. Khu nhà Bia Thánh Đức Thần Công.
3. Khu Lăng song táng Đức Gia Long và Thừa Thiên Cao Hoàng Hậu.
Ngược về phía bên hữu sẽ thấy hai công trình:
4. Khu vực lăng của Thuận Thiên Cao Hoàng Hậu gọi là Thiên Thọ Hữu Lăng.
5. Điện thờ có tên gọi là Điện Gia Thành.
Hôm đó chúng tôi đi vào Điện Minh Thành từ phía cửa hông gần đường mòn nhất, hình ảnh đầu tiên là thế nầy đây:
Từ các bậc cấp nầy, chúng tôi đi vào ngôi tẩm điện. Mùi ẩm mốc và mùi phân dơi nồng nặc!
Và đây là mặt tiền của ngôi tẩm điện. Thiệt là “điêu tàn”, ngậm ngùi thay!
Đi qua tiếp Nhà Bia, tấm bia đá bị nứt nẻ nhiều, qua tiếp nữa sẽ đến khu lăng của Ngài.
Đây là 1 trong chùm ảnh tư liệu của chúng tôi từ những ngày tháng gian nan vất vả sơ khởi, cũng là sự Khởi động lại Việc Đi chạp Thanh minh, Kỵ giỗ và Gia phả của Dòng họ từ 1987.
Anh TT. Nghiễm Hệ 5 TB. Là người cầm máy ảnh đi cùng đoàn để chụp ảnh, ảnh đen trắng, ai cần sang ảnh thì góp tiền cho anh Nghiễm sang in. Trích Tư liệu Lăng Tẩm -33 năm một thời lãng quên và hồi phục-VD. Thanh Minh 2020.
Ảnh cũ người xưa- một số vị cao niên trưởng lão thủa đó đã qua đời.
Và tất nhiên, vị cao niên tôi nghĩ đến đầu tiên là Thầy Tôn Thất Hanh –người đã khởi đầu cuộc “đi chạp” từ đó, chúng tôi đã giữ lại được các ảnh đen trắng xưa của những tháng ngày gian khó “gạo châu củi quế” , những chiếc xe đạp cọc cạch với bi đông nước, gói xôi, ổ mì…băng qua những con đường mòn quanh co, con đường lên Lăng Tẩm NPT thời đó quả rất gian nan, cỏ cây rậm rịt. Thầy Hanh (nguyên Chủ tịch HDTS Nguyễn Phúc Tộc- nguyên Trưởng Hệ 7TB- nguyên giáo sư dạy môn Hóa-Địa chất của Viện Đại Học Huế), Thầy cũng vừa qua đời trước mùa Thanh minh 2020- tôi không thể quên được hình ảnh Thầy dẫn chúng tôi lên MIỀN LĂNG TẨM từ độ ấy. 33 năm vụt qua như một “bóng câu” trên cánh cửa thời gian!
Không thể quên được Thầy và các vị cao niên thời ấy của sự mở đầu một trang hiếu sự: Sự khởi đầu gian nan quá đỗi!
Đôi dòng ngắn gọn.Từ cuộc họp năm 1987, tại ngôi nhà số 79 đường Phan Đình Phùng- Huế, dưới sự chủ trì của Bác Tôn Thất Hàng, Thầy Hanh đã chọn ngày chủ nhật tiếp theo để khởi đầu cho một “cuộc hành hương đi lên Miền Lăng Tẩm”. Ai sẽ là người dẫn đường đi vào các vị trí lăng tẩm bị che khuất sau lớp lớp cỏ cây bụi bờ. Đó là Bác T.T. Đơn, người có sức khỏe và trí nhớ tốt đi đầu tìm đến các lăng Chúa Nguyễn , bác từng làm việc cho “ban lăng mộ” của thời kỳ trước đó- được gọi là “ông đội Đơn”, bác là người lao động giõi và khéo, một nhân lực phát dọn rất tốt và có kinh nghiệm. Quần thể các lăng vùng Định Môn nầy còn có Các Lăng Quang Hưng,Vĩnh Mậu, Trường Phong, Lăng Thụy Thánh, Lăng Hoàng Cô.
Các lăng Chúa và Hậu, tìm được lối vào cũng khó, bên trong thì cỏ cây rậm rịt.
Chùm ảnh Lăng Tẩm từ 1987 khởi đầu , đến nay đã 34 năm. Xin chia sẻ lên đây.
Ảnh lăng Vĩnh Mậu đã bị hư, ở đây xin nói chút chuyện, khi đến lăng nầy , đang phát dọn thì một bầy ong túa ra. Mọi người chạy dạt ra cả, lung túng, bác Đơn bèn đi ra ngoài tìm thanh tre nhỏ buộc thành 1 cái đuốc xông khói. Ong bay đi cả, vậy là cuộc phát dọn lại tiếp tục.
Còn số ảnh khác nữa đã bị hư rồi, do không khí ẩm những ngày lụt 1999.
Tóm tắt lại:
Từ Lăng Đức Gia Long (lăng song táng Ngài và Thừa Thiên Cao Hoàng Hậu), đi qua bên kia phía đường bên tay phải là lăng Thiên Thọ Hữu, rồi tiếp tục suốt một ngày chúng tôi đi đến các lăng khác trong quần thể nầy:
– Lăng Quang Hưng (Thái Tông Hiếu Triết Hoàng hậu)
– Lăng Vĩnh Mậu (Anh Tông Hiếu Nghĩa Hoàng hậu)
– Lăng Trường Phong (Túc Tông Hiếu Ninh Hoàng đế)
– Lăng Thoại Thánh (Hưng Tổ Hiếu Khương Hoàng hậu)
– Lăng Hoàng Cô (Thái Trưởng Công chúa Long Thành, Vua Minh Mạng gọi bằng cô nên thời ấy gọi là Lăng Hoàng Cô)
Hiện nay, Lăng Vua Gia Long đã được trùng tu, điện Minh Thành và điện Gia Thành cũng vậy. Năm 2021 bà con NPT đi Thanh minh sẽ thuận tiện hơn nhiều. Bà con chúng ta sẽ chụp được nhiều bức ảnh màu đẹp. Chùm ảnh trên đây được xem như một chút chia sẻ kỷ niệm đánh dấu một thời gian khó sơ khai!